> 'LỤC ĐẠI' ĐẤT ĐAI

* Bùi Văn Bồng

               BVB - Trong lịch sử nước ta có hai loại kẻ thù mà toàn dân, dù đổ biết bao xương máu, phải vùng lên làm cách mạng, khởi nghĩa và tổ chức kháng chiến giải phóng dân tộc: Đó là kẻ thù nội xâm và kẻ thù ngoại xâm. Khởi nghĩa đánh đổ chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất (chủ yếu là chiếm hữu đất đai, đấu tranh để người cày có ruộng) và kháng chiến giải phóng dân tộc cũng là giành về độc lập, tự do, chủ quyền lãnh thổ quốc gia. 

Thế nhưng, nay nhiều nơi ruộng vườn bị bỏ hoang, bị găm lại trong “khung pháp lý dự án” do chính quyền, đại gia chiếm dụng, trong khi nông dân không có ruộng cày, đói. Tham nhũng từ đất dấy lên là tham nhũng lớn, nặng nề, nhất, để lại hậu họa cho nền kinh tế-xã hội mà đến mấy thập niên chưa thể giải quyết xong. Trong khi đó nguồi dân vẫn có được câu ngọt xớt trong Hiến pháp: “Đất đai là sở hữu toàn dân”. Thực ra, lâu nay đất đai thuộc sở hữu, quyền sử dụng tự tung tự tác của chính quyền, của các cán bộ lãnh đạo có chức có quyền và củacác đại gia. 

Tham nhũng đất đai đã sinh ra nhiều hệ lụy bất công và oan khốc. Nông trường Sông Hậu, Tiên Lãng, Văn Giang, Vụ Bản, Dương Nội… và khoảng 80% đơn khiểu kiện, tố cáo của dân  trong cả nước cùng từ nguyên nhân chính do bất công, bất chấp pháp luật về đất đai, bất chấp pháp luật và cả luân thường đạo lý cũng vì đất đai. Cho nên, chỉ cần nhìn lại từ khi “đất đai nổi giá” hơn 20 năm qua, đã thấy rõ chính đất đai trở thành cái mầm sinh ra bất ổn cho toàn xã hội, tất nhiên kéo theo bất ổn chính trị. Trớ trêu thay, s    ự bất ổn chính trị đó lại do chính bản thân hệ thống chính trị gây ra... Gần 38 năm trước, cuộc chiến giành dân, giành đất vừa nguội tiếng súng thì nay có một cuộc “nội chiến” mới đang xảy ra. Đó là cuộc chiến đất đai.

* Người dân có đất bị đưa vào “tầm ngắm”

Cuộc chiến này lúc ngấm ngầm, lúc bột phát, khi nhập nhằng, lúc gay gắt. Và chắc đây là cuộc chiến kéo dài. Trời chỉ cho trái đất một diện tích như thế. Mỗi nước có diện tích hạn hẹp không được vượt qua biên giới, lãnh thổ. Trong lịch sử nhân loại, nước này muốn rộng hơn, phải dùng sức mạnh uy lực đi bao chiếm nước khác, một trong những nguyên nhân xảy ra các cuộc chiến tranh xâm lược. Người này muốn chiếm đất của người khác, mới sinh ra tranh giành, tranh chấp, cướp giật, tranh cãi, rồi tranh tụng trước những phiên tòa. Không riêng Việt Nam, hầu như trên thế giới từ xưa đến nay các cuộc “nội chiến đất” ở đâu cũng có.

       Ngày xưa, nước nông nghiệp như nước ta, giàu nhanh từ đất thì trở thành giai cấp địa chủ, phong kiến. Địa chủ, tức là chủ đất. Nếu theo cái tầm mức nhiều đất hơn khả năng và mức bình quân thông thường thì coi như chủ đất. hiện nay cũng thấy có nhiều chủ đất. Và như thế, tầng lớp địa chủ mới, địa chủ thời thượng, đã xuất hiện và định hình ngày càng có xu hướng đi dần vào vững chắc. Nhìn quanh, từ nông thôn đến thành thị, ta thấy nay có rất nhiều địa chủ. Mà quy luật là địa chủ thường đi liền với cường hào, ác bá.

          Người ta thường nói, tấc đất tấc vàng. Nay đất quý hơn vàng, giá trị hơn vàng. Vàng còn có khi đứng giá, hoặc xuống giá, nhưng đât đai chỉ có tăng giá, ít khi xuống. Còn sự đứng giá của đất khi đất đai là hàng hóa đặc biệt, hàng hóa đẻ ra nhiều thứ hàng hóa khác, trong cơ chế thị trường, nếu có đứng giá chỉ là tạm thời. Những biến dạng địa hình, những thay đổi, chuyển hóa chủ đất, sở hữu đất đai đều xuất phát từ những ý định, mục đích, nhu cầu, quy mô và phương thức  sử dụng đất. “Tư sản đỏ”  do tham nhũng đất đai phát sinh ngày càng nhiều. Hệ lụy là trong cuộc giành giật, chiếm dụng đất đai, kẻ được dất thì thành tỉ phú, còn người mất đất rơi vào cảnh nghèo khó, khốn cùng, làm nô lệ.

  

* Lục đại của đất đai

Đi sau các nước tư bản hàng trăm năm, Việt Nam ta hiện nay đang gặp trong hoàn cảnh va vấp những kiểu, loại, cách thức chiếm dụng, giành giật, tranh chấp đất như trước đây từng xảy ra ở các nước tư bản phát triển, như nhiều nước trong chặng đầu lên công nghiệp hóa, kinh tế thị trường. Chính vì nguồn lợi nhuận lớn, thu nhanh và có giá trị lâu bền, kinh doanh địa ốc đã trở thành nghề nhàn hạ mà dễ vọt lên nhanh thành đại gia.

Nhìn lại ở nước ta, từ trước năm 1990, đất đai chưa có mấy giá trị. Nhiều người có đất nhưng bán không ai mua. Có khi đất hoang hóa cho không ai lấy. Khi đó, việc mua bán đất đai, kinh doanh địa ốc chưa bung ra thành nghề hấp dẫn để hốt vàng.

 Từ năm năm 1990 đến khi công cuộc đổi mới thực sự chuyển minh, kinh tế thị trường với nhiều thành phần, kèm theo các nhu cầu phát triền công nghiệp, đô thị, nhà cửa, lại có đầu tư nước ngoài rót vốn vào, đất đai bắt đầu được lên vị trí trở thành hàng hóa đặc biệt. Và theo đó, những cơn sốt đất liên tục tăng vọt. Đất đai đã sinh ra lòng ham muốn kèm theo biết bao tính toán với mục đích lợi nhuận của con người ở mọi tầng lớp xã hội.

Kinh doanh địa ốc sinh ra hàng loạt các thủ đoạn, mánh lới chiếm dụng đất. Nhiều “cò đất” hóa thành “cáo đất”. Nhiều cán bộ lãnh đạo trở thành ông chủ đất giàu sang ngoạn mục mà không dại gì lại ra mặt, xưng danh. Luật đất đai bị lợi dụng vào mục đích chiếm đoạt, làm giàu bất chính. Nhưng cái nguy là từ những thủ đoạn, mánh lới tìm chỗ hở để lách luật, nay việc lợi dụng và mệnh danh quyền quản lý, quyền sở hữu, quyền sử dụng đất đai đã sinh ra nhiều biểu hiện bẻ cong luật pháp, chọc thủng hàng rào luật pháp, thậm chi bất cần luật pháp, sẵn sàng ra tay làm theo luật rừng.

Đồng hành phát triển kinh tế-xã hội theo hướng công nghiệp hóa là nhu cầu ngày càng cao về quỹ đất. Không nắm quy luật đó sẽ sinh ra chủ quan, bị động, buông lỏng quản lý Nhà nước về quỹ đất công, về thực hiện nhà nước pháp quyền trong lĩnh vực đất đai. Đất đai cũng là một trong những nguyên  nhân sinh ra nợ công, mà nợ công càng lớn thì con cháu đời sau phải chịu hệ lụy nặng gánh.

Khi những cán bộ lớn chức, to quyền có sự móc nối, ăn chia lợi nhuận với đại gia thì họ bỗng nhiên tự biến mình làm “đại ca đỏ”. Có lắm tiền thì thành đại ngôn, mồm miệng át cả pháp luật, kèm theo lợi dụng chức vụ, quyền hạn mà ức hiếp dân, vi phạm dân chủ, vi phạm nhân quyền. đè bẹp công lý.

Đó là cái bàn cờ đô-mi-nô của đất đai, gọi là “lục đại” cuả đất (đại tham, đại ác, đại lợi, đại gia, đại gian, đại ngôn).  Đường hướng đất đai trên bàn cờ đô-mi-nô trở nên một thứ quy luật tung hoành bất tuân pháp luật. Tham đất rồi, lại tham nữa, sinh ra đại tham. Do cái gốc là lòng tham mà sinh ra đại ác. Nhiều khi do dám đại ác mới thành đại gia, đại ca. Đại gia móc nối đại ca hình thành nhóm lợi ích chiếm dụng đất, giành về đại lợi, rồi cậy quyền cậy thế đại ngôn, thách thức, nói ngang với toàn xã hội.

 Cả 6 cái “đại” đó là một trong những nguyên nhân sinh ra những vụ khiếu kiện, đấu tranh từ đất dấy lên. Rồi cũng do đất đai mà vấn đề xã hội xuất hiện những bất ổn do hậu họa của việc mua bán, sang nhượng, chuyển quyền sử dụng, xảy ra các vụ tranh giành, tranh chấp, có cả những vụ cướp đoạt trắng trợn. Bất công xảy ra, làm mất lòng dân phần lớn do việc thực thi pháp luật không nghiêm minh, giải quyết thiếu công bằng. Có những kẻ chiếm dụng đất sai luật, lợi mình hại người,  nhưng lại được chính quyền, bộ máy công quyền từ thanh tra đến công an, viện kiểm sát, tòa án bao che, dung túng với nhiều thủ đoạn, dạng thức rất phức tạp, xử oan, xử ép người có quyền lợi hợp pháp về đất đai. Nhiều “cò đất, cáo đất” chỉ lòng vòng xách văn bản hợp đồng, cả những “dự án ma”, đi xin chữ ký mà chẳng mấy chốc trở thành đại gia.

* Bất công và phân hóa giàu-nghèo

Do những biến ảo, biến dạng vô đạo, bất nhân, trái luật như trên mà tham nhũng tràn lan phần nhiều cũng từ nguyên do của nguồn lợi đất đai và dự án. Lắm tiền nhiều của do việc chiếm đất  thì mới nảy sinh ra sự gia tăng các hiện tượng tiêu cực, hối lộ, nhận hội lộ, rồi mua bán chức quyền, ăn chơi xa xỉ, mất hết bản chất cách mạng của người cộng sản chân chính. Đã có không ít cán bộ, đảng viên có chức trọng quyền cao, có quyền phê duyệt, hoặc chỉ đạo giải quyết đất đai, “chữ ký vàng” đã nhanh chóng quên phắt những huấn thị về chính trị, tư tưởng, những lời dạy về đạo đức, lối sống. Cho dù bản thân họ vốn có gốc từ giai cấp vô sản đi làm cách mạng, nay nhờ chức quyền và giỏi mánh lới, cô stình làm ngơ luật pháp, nhảy vào bàn cơ đô-mi-nô đất đai, bỗng nhiên bản chất vô sản chỉ còn cái vỏ, thành một thứ địa chủ thời thượng, thành “tư sản đỏ”.

Suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, nhân cách từ đó mà ra. Trong khi đó, nhiều hộ nông dân đang sở hữu hàng trăm công đất từ đời cha ông để lại, đất đai của mồ hôi, nước mắt và cả máu xương, nhưng do đất đai bị khoanh vùng nằn trong quy  hoạch, dự án, nay bỗng chốc rơi vào cảnh trắng tay, bị bần cùng hóa, không còn cục đất chọi chim, phải đi ở trọ, làm thuê, làm mướn để kiếm sống. Nhiều vụ chính quyền và “đường dây hành chính Nhà nước” móc nối “ăn chia”, vây cánh với đại gia (nhà đầu tư, nhà thầu) thu hồi đất của dân nhưng bồi hoàn giá quá rẻ mạt, chỉ bằng 3 -7% giá trị đất so với thực giá ở thị trường. Khi đã không thể “mềm nắn rắn buông’ và đủ cách vẫn không ép được người dân giao đất. chủ dự án đã mượn tay chính quyền, “một thứ dịch vụ công quyền”. "Dịch vụ" này khi khoản tiền cống nạp càng cao thì biện pháp càng mạnh, nhiều khi chính quyền lôi cả thanh tra, công an, viện kiểm sát, tòa án vào cuộc, sinh ra nhiều  biện pháp cưỡng chế hành chính, có khi cưỡng chế thô bạo, bỏ qua cả pháp luật và nhân luân.

Thu hồi mà như tịch thu, như cướp đoạt, đẩy người dân vào cảnh bần cùng. Tình trạng phân hóa giàu-nghèo trong xã hội ngày càng có những biểu hiện rõ nét. Một làn sóng nông dân không còn đất canh tác phải dồn ra đô thị tìm kiếm việc làm. Từ hơn 20 năm qua, từ lúc đất đai lên ngôi, hàng nghìn vụ dân đi thưa kiện ròng rã, đủ mọi cấp, mọi tầng nấc, tốn công tốn của, nhưng rồi tiền mất tật mang, công lý vẫn chịu thua công quyền, trắng tay vẫn hoàn tay trắng. Đất đai đã sinh ra biết bao hệ lụy chính trị-xã hội.

Những mâu thuẫn phát sinh từ nguyên nhân đòi quyền lợi đất đai, các vụ tranh chấp không được giải quyết căn bản và thiếu kịp thời mới có những biểu hiện lúc thì ngấm ngầm, khi bùng phát gay gắt, nhưng hầu như mọi phương cách giải quyết vẫn chỉ là tạm thời và nhiều khi còn tỏ ra bất lực, cả việc nỗ lực thực thi theo pháp luật mà cũng đành phải bó tay bởi sự chi phối của nhóm lợi ích và đồng tiền. Luật đất đai cho dù đã được ra đời, nhưng chưa thực sự phù hợp với tốc lực phát triển nhanh của thị trường.

* Nhu cầu sửa Hiến pháp và Luật đất đai

Đã đến lúc đất đai đặt ra vấn đè cấp bách và phải kiên quyết sửa lại Hiến pháp cũng như Luật đất đai một cách cơ bản, chuẩn mực, co sgia strị lâu dài. Trong cuộc họp giải quyết hậu quả vụ rối loạn do tranh chấp, chiếm đoạt đất đai ở Tiên Lãng (Hải Phòng), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã nói: “Những năm qua, chính sách pháp luật về đất đai có rất nhiều thay đổi. Từ năm 1987 đến nay, Luật Đất đai đã được ban hành mới 3 lần (1987, 1993, 2003) và sửa đổi 2 lần (1998, 2001). Hàng trăm văn bản dưới luật cũng được ban hành, sửa đổi nhưng vẫn còn không ít vấn đề chưa đủ rõ, thậm chí trùng chéo, mâu thuẫn. Trình độ, năng lực cán bộ quản lý đất đai, nhất là ở cơ sở còn nhiều hạn chế trong khi đất đai đang biến động rất nhanh, văn bản pháp luật về đất đai lại rất nhiều và phức tạp, nên công tác quản lý đất đai trong cả nước còn nhiều bất cập.

Nhiều vấn đề phát sinh trong quản lý và sử dụng đất đai chưa được điều chỉnh và xử lý kịp thời; khiếu kiện về đất đai chiếm trên 70% tổng số vụ khiếu kiện và có nhiều vụ việc kéo dài”.

Trong thực trạng hiện nay, có thể khẳng định rằng vấn đề đất đai đang trở thành mầm mống sinh ra những bất công lớn và cũng dẫn tới mất ổn định xã hội. Tình trạng này đang thực sự đẩy tới những tình huống báo động. Từ trong quan điểm, nhận thức, đặt ra nhu cầu cấp bách là phải dám mạnh dạn nhận diện cho rõ và kịp thời có những biện pháp thích hợp nhất để hệ thống từ Hiến pháp đến Luật đất đai cùng các văn bản dưới luatạ không cần dài, không cần nhiều mà phải dễ hiểu, dễ áp dụng, có hiệu lực thực thi ca, thực sự bảo đảm dân chủ, công bằng.

Những mặt tồn tại có người gọi là “lỗi hệ thống” này sinh ra do lý luận chưa theo sát thực tiễn, tư duy và phương pháp lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành chưa theo kịp tốc lực phát triển của cơ chế thị trường, vốn đã bị buông lỏng, rệu rã từ vài thập niên qua. Cho nên, xác định chủ trương, biện pháp cần phải rất sự kiên quyết, mạnh bạo để giải quyết kịp thời, có hiệu quả thì mới tạo được cái đà mới, sức mạnh mới để thoát ra khỏi nguy cơ cái mầm đại loạn do nguyên nhân từ đất đai  đã nảy sinh và có nhiều biểu hiện đang lớn dần gây ra sức ì quá lớn kéo lùi tốc độ phát triển xã hội theo sự nghiệp  đổi mới của toàn Đảng, toàn dân ta.

Theo ông Lê Huy Ngọ, nguyên Bộ trưởng Bộ NN và PTNT: “Phải vận dụng những quy luật kinh tế về đất đai. Đất đai là hàng hoá đặc biệt, nhưng dù đặc biệt thì đặc tính thứ nhất vẫn là hàng hoá nên phải vận dụng quy luật về hàng hoá, quy luật thị trường để phù hợp cơ chế thị trường…giá đất nông nghiệp phải được vận dụng theo cơ chế thị trường, nếu không, việc áp đặt một giá do chúng ta nghĩ ra sẽ bị lợi dụng, khi bị lợi dụng thì không thể sử dụng có hiệu quả.. Kinh nghiệm cho thấy tập trung đất đai vào sở hữu toàn dân mà quản lý như vừa qua thì cả hai phương diện hiệu quả sử dụng đất và hiệu quả quản lý bị hạn chế. Nhiều khiếu kiện đất đai thời gian qua cũng có nguyên do từ đây…”.

Trước hết phải sửa nhanh từ Hiến pháp, sau đó “quyết liệt” sửa Luật đất đai và các văn bản thực hiện luật, thực sự thể hiện tư thế của nhà nước pháp quyền, siết chặt kỷ cương sao cho phù hợp với chế độ chính trị-xã hội lúc này là vấn đề cấp bách. Quản lý quỹ đất thế nào, những tranh giành, tranh chấp đât xảy ra mức độ đến đâu, phức tạp nhiều hay ít, và qua đó thực hiện công bằng xã hội như thế nào, tất cả đều tùy thuộc vào chính quyền có “tỉnh ngộ” hay không? Tùy thuộc vào việc phát huy vai trò và quyền lực quản lý, điều hành, giải quyết  các tranh giành, tranh chấp về đất đai như thế nào phải đi từ cái gốc sâu xa nhất là Hiến pháp, Pháp luật công bằng, dân chủ, văn minh; tiếp đến là yếu tố đạo đức xã hội, từ quan điềm, nhận thức, trình độ, khả năng thực tài và tổng lực sức mạnh của thể chế, chính trị-xã hội, của pháp luật, của cơ chế, chính sách và những biện pháp thích hợp nhất dựa trên cơ sở đường lối đúng đắn gắn chặt với nền tảng dân chủ sâu rộng và bền vững.

BVB