* MINH DIỆN
Thế là thằng Kỳ cháu tôi đã dẹp cái công ty TNHH của nó rồi. Động tác cuối cùng là tháo tấm bảng tên công ty bằng mê ca, gói vào giấy báo, nhét xuống gầm bàn. Các thứ tải sản có giá trị nó đã phải bán lấy tiền trả nợ.
Tôi hỏi Kỳ: - Thế anh em nhân viên thỉ giải quyết ra sao?
Kỳ nói, giọng buồn xo:
- Cũng như cháu, đi làm mướn, bác ạ!
Nghe Kỳ nói giật cục, và nhìn khuôn mặt rầu rĩ thất vọng của nó, thấy đắng lòng. Ai ngờ phú quý giật lùi như vậy?
Hơn chục năm trước, Kỳ tốt nghiệp xuất sắc Trường đại học giao thông thành phố Hồ Chí Minh. Ra trường, Kỳ làm việc cho doanh nghiệp nhà nước. Gần chục năm lăn lộn ở nhiều công trình xây dựng cầu đường miền Đông, miền Tây , Kỳ đã khá già dặn về kỹ thuật cũng như chỉ huy thi công, đồng thời tích lũy được một ít kinh nghiệm làm ăn của các doanh nghiệp. Như con chim đủ lông cánh, Kỳ quyết định thành lập công ty riêng, làm chủ, làm giàu , thoát kiếp làm thuê .
Công ty TNHH xây dựng cầu đường của Kỳ ra đời, vốn pháp định vài trăm triệu đồng. Bố mẹ Kỳ ở quê phải bán mấy sào đất vườn,vay mượn thêm hùn với tiền nó tiết kiệm được .
Bấy giờ đầu tư công xây dựng cơ sở hạ tầng ào ạt, vốn nhà nước tuôn ra như nước, các chủ đầu tư ôm nhiều dự án lớn. Dự án mẹ đẻ dự án con. Doanh nghiệp nhỏ và vừa mọc lên như nấm.
Với mối quan hệ sẵn có, Kỳ nhận được nhiều hợp đồng thi công những công trình vốn đầu tư ít, hoặc làm B , B phết cho những công ty lớn. Ngày ấy việc chung chi cho bên A, cũng như các nơi khác, mà người ta dùng danh từ một cách sống động là “Bôi trơn” vừa phải, vì nhiều dự án, nên làm ăn có lãi. Bình quân mỗi công trình sau khi hoàn thành, trừ hết các khoản chi phí, Kỳ kiếm được khoảng 8% .
Thừa thắng xông lên, Kỳ phấn khởi nâng cấp công ty , mua thêm thiết bị chuyên dùng, như máy ủi, máy xúc, xe lăn. Tích lũy được đồng nào dồn hết vào vẫn không đủ, phải vay thêm. Vay tiền ngân hàng khó như bắc thang leo lên trời, phải có tài sản thế chấp, phải chứng minh hiệu quả kinh doanh, đã thế, lại chỉ cho vay ngắn hạn, và lãi xuất thỏa thuận lên tới hơn 2% tháng chưa tính các khoản hoa hồng . Kỳ đành nhắm mắt vay ngoài, lãi suất 3% tháng. Kỳ tính làm ăn lớn hơn, theo đà phát triển ổn định , giá trị thặng dư sẽ tăng lũy tiến , nên dù phải chi thêm khoản lãi suất nóng kia cũng chấp nhận được.
Nhưng người tính không bằng trời ! Cơn bão suy thoái kinh tế thế giới bỗng nổi lên và Việt Nam Nam
Tăng trưởng thụt lùi , lạm phát rồi thiểu phát , vốn ODA giảm, đầu tư công teo lại, bất động sản đóng băng , hàng tồn , nợ xấu phát sinh, nền kinh tế Việt Nam như chiếc xe mất thắng lao xuống vực. Lợi dụng đục nước béo cò , các nhóm lợi ich tác oai tác quái bóp chết doanh nghiệp !
Kỳ kể:
-Trước một chủ đầu tư có vài dự án, giờ một dự án vài chủ đầu tư! Mật ít ruồi nhiều , giành giựt nhau trầy da tróc vẩy! Đầu tiên phải góp tiền chạy dự án. Con đường chạy dự án quanh co, lắt léo, vất vả gian nan như thày trò Đường Tăng đi lấy kinh. Hết cửa dưới lên cửa trên, hết cửa trước luồn cửa sau bằng những lối đi lắt léo . Mỗi cửa một phép riêng, cửa nào cũng phải bôi trơn mới lọt ! Chủ đầu tư bổ đầu doanh nghiệp góp tiền chạy dự án. Chạy được , chia theo tỷ lệ góp vốn .
Kỳ nói với tôi:
- Bác đừng tin chuyện đấu thầu đấu thiếc! Cái trò quân xanh quân đỏ ấy chỉ để che mắt thế gian. Dự án chia chác đâu vào đấy từ khi chưa được cấp phép, như cái bánh được chia ngay từ khi chưa luộc!
Phải góp tiền chạy dự án, nhưng khi chạy được lại phải chung chi cho chủ đầu tư. Khoản lại quả này rất đậm, có nơi lên tới 10% tổng giá trị phần công trình mình “trúng thầu”. Đã vậy các ông chủ dự án thời nay lại “nắm chặt đằng chuôi”, bắt chung chi trọn gói một lần. Một công ty trúng gói thầu công trình trị giá 100 tỷ, thì đợt một được giải ngân tối đa 30 tỷ. Trước kia, doanh nghiệp lại quả cho chủ đầu tư theo tỷ lệ số tiền được giải ngân đó, còn lại các lần giải ngân sau lại quả tiếp. Bây giờ phải chi trọn gói tiền lại quả toàn bộ gói thầu ngay lần giải ngân đầu tiên. Có trường hợp tiền tạm ứng vừa đủ chi phí bôi trơn, không còn vốn thi công công trình.
Tôi hỏi:
- Sao mấy ông chủ đầu tư cạn tàu ráo máng thế nhỉ?
Kỳ mỉa mai:
- Mấy cha sợ bị mất chức nửa chừng !
Thì ra các quan chức ấy sợ rủi ro, không kịp thu hổi vốn bỏ ra mua cái ghế của mình, nên phải chụp giật thật nhanh. Chả trách có những công trình khởi công rồi đắp chiếu để đó , bởi vốn thi công nhà nước cấp chỉ đủ “bôi trơn” các cửa quan tham.
Kỳ cho tôi biết thêm:
- Tiền chạy dự án và tiền lại quả chủ đầu tư chiếm trên dưới 15% giá trị công trình, nhưng vẫn chưa thoát nợ. Từ lúc bổ nhát cuốc đầu tiên đến khi nghiệm thu còn bao nhiêu khoản chi khác. Từ cô nhân viên văn phòng đến các trưởng phó ban cơ quan chủ quản , rồi ngành dọc, ngành ngang đều nhòm ngó miếng bánh mà doanh nghiệp đã phải mua giá đắt. Họ đã để mắt tới mà mình lơ đi là có chuyện! Cứ phải ngoan ngoãn cúi đầu bôi trơn tiếp, ít thì phong bì vài ba triệu, nhiều một hai ngàn đô , rải khắp mới yên ! Không kìm nổi sự ấm ức, kỳ nói tiếp:
- Có thằng cầm phong bao rồi còn vòi vĩnh thứ khác! Xuống máy bay là kêu mình ra đón, đưa đến nhà hàng đặc sản . Hết tăng một đòi tăng hai tăng ba , đi khách sạn năm sao với gái chân dài ! Mỗi lần như vậy chục triệu ! Doanh nghiệp è cổ thanh toán!
Kỳ cay đắng kết luận:
- Một gói thầu lợi nhuận chỉ khoảng 20%, mà chi phí bôi trơn từ A đến Z đã hết hơn 15% rồi thì lấy đâu ra trả lãi ngân hàng, và hàng trăm thứ bà dằn khác? Phải tính toán ăn bớt ăn xén vật tư là chuyện đương nhiên. Doanh nghiệp còng lưng làm cho quan chức ăn, tội vạ doanh nghiệp gánh! Bác bảo như vậy có bất công không?
Đúng là bất công rồi! Nhưng sao sự bất công lại có thể tồn tại ở một chế độ “ngàn lần tốt đẹp hơn chế độ tư bản”? Đó là điều chưa ai giải thích được.
Nhưng có những điều còn trớ trêu hơn cả chuyện bất công, ấy là sự lẫn lộn trắng đen thật giả. Giữa thời điểm hơn 350.000 doanh nghiệp , chiếm hơn 50% tổng số doanh nghiệp cả nước bị phá sản mà, mà theo số liệu của Tổng cục thống kê, tỷ lệ thất nghiệp năm 2012 có 1,99%, giảm 0,28% so với năm 2011. Một doanh nghiệp nhỏ cũng thu hút 10 lao động, 350.000 doanh nghiệp phá sản, ít nhất 3.500.000 người mất việc làm, vậy mà ngành lao động thương binh xã hội vẫn khẳng định bảo đảm chỉ tiêu đề ra 1,6 triệu việc làm!
Về vấn đề “Bôi trơn”. Trong khi đối thoại với doanh nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Văn Ninh, Tổng cục trưởng Tổng cục thuế , thừa nhận rằng các doanh nghiệp đã phải “bôi trơn”, thì ông Nguyễn Thế Hùng, Giám đốc Sở xây dựng Hà Nội, khẳng định không có chuyện đó. Còn ông Vũ Văn Hậu , Giám đốc Sở tài nguyên môi trường Hà Nội, lại nói nước đôi và đổ lỗi cho doanh nghiệp, khi trao đổi với phóng viên báo Vn Economy : “ Nếu điều đó có thực thì chính doanh nghiệp sai sót. Bởi lẽ , doanh nghiệp hơn ai hết phải nắm được khả năng tài chính của mình, song đã biết mà cố lao vào thì tức là lỗi của doanh nghiệp, họ phải trách mình trước tiên, chứ không phải đi trách nhà nước” .
Có lẽ ông ông Vũ Văn Hậu nói đúng. Các doanh nghiệp nhỏ, điều kiện tài chính mỏng cánh chuồn , không biết lượng sức mình lao , vào cuộc cạnh tranh khốc liệt ấy chết là phải! Đó cũng là nhận xét xác đáng của Bí thư thành ủy Hà Nội , ông Phạm Quang Nghị : “ Trong mười người tham gia một dự án, chỉ có một người người trúng thầu, chín người còn lại “bôi” nhưng không trơn thì phẫn nộ!”.
Mới đây, ngày 30-05-2013 , Phó chủ nhiệm Uỷ ban kinh tế của Quốc hội Nguyễn Đức Kiên đưa ra một số liệu khá cụ thể, năm 2011 có 28% doanh nghiệp phải bôi trơn, nhưng năm 2012 đã lên tới 41% doanh nghiệp phải đút lót phong bì cho các cơ quan chính phủ để bôi trơn. Ông nhấn mạnh : “Phải có phong bì bôi trơn thì công việc mới đạt!”
Khái niệm “Bôi trơn” đã trở thành quen thuộc và đã vang lên ở nghị trường Quốc hội. Khái niệm đó là kết kinh của một nền kinh tế lấy doanh nghiệp nhà nước làm chủ đạo, phân biệt đối sử như trong một gia đình có con đẻ con nuôi, không tạo nên sự cạnh tranh công bằng,mà mang nặng tính áp đặt, cửa quyền. Nó chẳng những tạo ra “đục nước béo cỏ” dung dưỡng quan tham, mà còn kéo nền kinh tế Việt Nam đi trệch quy luật phát triển kinh tế thị trường, xa lạ với nền kinh tế của khu vực và thế giới.
Ngày 05-06-2013, Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố , sẽ làm tăng thêm mức thu nhập của người dân nước ông 15.000 đôla trong vòng mười năm tới. Hiện tại GDP bình quân đầu người ở Nhật là 53.150.000 đôla, mười năm sau sẽ là 68.150.000 đôla. Biện pháp ông Shinzo Abe đề ra là, mở rộng đầu tư trong nước và nước ngoài, ưu tiên tối đa phát triển doanh nghiệp tư nhân . Ông Shinza Abe nói : “ Tất cả ưu tiên , từ nguồn vốn đến khoa học kỹ thuật, đặt biệt là sự hết mình của các quan chức chính phủ lo cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển và làm ăn phát đạt hơn!”
Hình như có một sự tương đồng nào đó, khi ngày 06-06-2013, tại Diễn đàn kinh tế Thế giới về Đông Á (WEF Đông Á) tổ chức tại Naypyidaw, Myan ma, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã khẳng định: “Việt Nam xây dựng nền kinh tế thị trường năng động, cạnh tranh, nơi mà tất cả các thành phần kinh tế đều có thể phát huy được tốt khả năng của mình, đồng thời luôn chủ động, tích cực đưa nến kinh tế hội nhập sâu rộng vào nến kinh tế khu vực và thế giới!”.
Xứ ta vốn vậy, nói rất hay. Lạc quan rất trào lộng, tình hình lúc nào cũng thấy phơi phới. Nhất là tại các diễn đàn quốc tế và tung lên báo, đài. Nhưng, để “các thành phần kinh tế đều có thể phát huy được tốt khả năng của mình…” chắc không phải chuyện dễ. Điều này, Thủ tướng nắm chắc nhất, hiểu thấu hết.
Niềm hy vọng mới đã và đang được nhen lên. Cầu mong đây là một cơ hội đề dep cái nạn “bôi trơn” và các doanh nghiệp Việt Nam hồi sinh?
M.D
-----------------
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét