'TRẦN THẾ HÓA' VÀNG MÃ (!?)

            BVB– Ông nội của người láng giềng ra đi khi tuổi ‘hưởng dương’, mới 40 tuổi, từ năm 1916. Khi đó, đèn dầu cũng chưa có, dân làng muốn có ánh sáng ban đêm phải đốt hạt thầu dầu, hạt trẫu, trái mù u, hoặc dùng đuốc. Nhà nào sang mua được nến để thắp sáng, đã coi như ‘văn minh Âu hóa’. Cả làng , cả xã đi bộ. Lý trưởng, địa chủ có xe ngựa là như sắm xe 4 bánh loại sang hiện nay.

Thế nhưng, mỗi kỳ giỗ ông nội, người hàng xóm của tôi mua những loại hàng mã loại xin, cao sang như tivi, tủ lạnh, xe 4 chỗ hiệu Mỹ, hiệu Nhật, xe máy tay ga, cả máy vi tính, laptop, nói là cụ vào mạng cho đỡ buồn…

Nghĩ mà buồn cười cái ‘nhiệt tình, thành tâm’ lố bịch, lạc lõng ấy. Ông cụ ra đi từ thời ấy, nay nếu như nhìn những thứ được cúng, đốt khói bay mù trời, thì biết là cái gì? Thế mà họ vẫn cứ …thi nhau cúng, rồi thi nhau sáng tạo ra đủ thứ hàng mã hấp dẫn, model, thời thượng…Lại còn đủ thứ tiền, có cả đồng đô-la, đồng ơ-rô…Thế nếu như ở ‘dưới đó’ ông Diêm Vương đã đổi tiền khác rồi, thì sao, giá trị gì?...

Tác giả Đức Huệ gọi đó là:

… bôi nhọ thần linh

* ĐỨC HUỆ

Không chỉ hối lộ thần linh trực tiếp bằng những đồng tiền cúng tiến đã mất đi ý nghĩa tốt đẹp ban đầu, hiện tượng đốt hàng mã một cách tràn lan theo kiểu “tốt lễ dễ kêu” cũng đang là một vấn đề nhức nhối về văn hoá tâm linh.

>Đốt vàng mã: Đừng xúc phạm cõi âm / “Phố hình nhân” nhộn nhịp cuối năm / 'Hối lộ thần thánh' - Chuyện buồn chốn cửa thiền

Giải thiêng nhận thức xưa

Trên các ban thờ tại các gia đình, từ trước đến nay vẫn thường để sẵn những tập vàng mã, tiền âm vừa phải hay những đồng xu để đi đò dành cho người chết. Việc để sẵn những thứ hàng mã này vốn có ý nghĩa tích cực, sự tôn trọng và quan tâm tới thế giới bên kia của người đời. Những ngày rằm tháng bảy, ngày tuần trong năm, con cháu vẫn thường đốt vàng hương gửi tới tổ tiên. Theo PGS-TS. Trần Lâm Biền, việc đốt vàng hương, hàng mã là cần thiết, vừa phải là văn hoá nhưng quá mức lại là hành động bôi nhọ thần linh.

Nhìn những đồng tiền in nhoè nhoẹt, những đồng đô la âm phủ được đặt ngồn ngộn trên những ban thờ, những chiếc ô tô, những ngôi nhà cao tầng, những hình nhân làm người hầu kẻ hạ cho người chếtđược người đời thi nhau đốt, những người có tâm và có hiểu biết không tránh khỏi chạnh buồn. Chưa nói đến giá trị quy đổi ra tiền thật của số hàng mã đó có thể làm được những gì cho người đời mỗi năm, chỉ xét trên góc độ văn hoá, hành động đốt quá mức này dần trở nên phản cảm, thô thiển và giải thiêng nhận thức xưa.

Đốt vàng mã quá mức là bôi nhọ thần linh.

Một ví dụ mà PGS-TS. Trần Lâm Biền đưa ra là việc nếu trong một ngày giỗ cha, hai anh em ở cách xa nhau, người ở bên Mỹ, người ở Việt Nam cùng lễ một giờ thì cùng một lúc người cha đã có khả năngđáp ứng sự kêu gọi của hai anh em cùng lúc bởi sự vận chyển của người chết mang tính ngay tức thì và có khả năng phân thân tán thể. Cho dù tốc độ nhanh như máy bay, tàu vũ trụ cũng không thể sánhđược, nay đem đốt những thứ đó bằng giấy thì thật vô nghĩa. Chính việc không hiểu được tính ngay tức thì của thế giới bên kia mà con người đã vô tình hạ cấp những kiếp đời đã qua, hạ cấp thần linh, bắt ép thần linh phải chịu những ràng buộc như con người. Vậy thì, thờ thần linh để làm gì?

Điều thứ hai trong nhận thức của người xưa: Thần linh ở tầng trên khổng lồ, ở giữa là nhân gian, còn tầng dưới là âm ti địa phủ, là nơi của những kiếp đời đã qua nên rất nhỏ bé. Chính vì vậy, ởTây Nguyên trước đây những tượng dành cho người chết thì rất là nhỏ bé. Hiện nay, khi nhìn những đồmã nhiều và to, khi đốt đi vô tình đã gán cho những vật vô tri này một thứ linh hồn để hầu hạ người chết, nhưng càng to thì lại càng trở thành khổng lồ và đe doạ họ chứ đâu phải để phục vụ. Vì không hiểu những điều đó mà vô tình họ đã hành động đẩy những kiếp đời đã qua vào một ứng xử không gian xấu.

Chỉ tư lợi cho... người trần mắt thịt

Ý nghĩa của việc đốt nhang nằm ở chỗ khi khói bốc lên trời, người ta gửi gắm được những thôngđiệp của trần gian tới thế giới thượng tầng, tới ông bà, tổ tiên của mình. Việc đốt nhang là cần thiết vì đó là chiếc cầu nối giữa trần gian và thần linh nhưng nếu cứ nhìn vào một không gian nghi ngút khói hương, người đi lễ nước mắt giàn dụa không phải vì xúc động mà vì cay nhoè, thần linh sẽnhận được bao nhiêu sự gửi gắm chân thành?

Vào những dịp lễ tết, rằm tháng bảy, lễ đầu năm, ngày tuần, hương hoả con cháu gửi đến các cụ tổtiên được tập trung thì cũng là dịp để các cửa hàng đồ mã hoạt động sôi nổi. Người sống sử dụng cái gì thì lập tức người ta làm ngay những thứ ấy bằng giấy, từ ti vi, tủ lạnh, bếp ga, điều hòa..., thậm chí là laptop, máy nghe nhạc điện tử. Người ta vô tình quên mất rằng, người chết đã từng phải sống một cuộc sống với quá nhiều vất vả, toan tính, khi bước sang thế giới bên kia người ta chỉmong một cuộc sống thanh thản hơn. Cố tình áp đặt mô phỏng thế giới trần gian xuống thế giới cõi linh vô tình cũng là một suy nghĩ có tội với tổ tiên.

Đ.H

---------------